Myopie: een groeiend probleem

Myopie, of bijziendheid, is de snelst toenemende oogafwijking wereldwijd: kinderen worden steeds vaker en steeds jonger myoop. Vooral hoge myopie (brilsterkte van meer dan -6.0 dioptrie) verhoogt aanzienlijk het risico op blijvende slechtziendheid op latere leeftijd door structurele afwijkingen aan het netvlies en de oogzenuw.

De oorzaken van myopie zijn complex: het is deels erfelijk bepaald, maar ook de levensstijl, zoals toenemende schermtijd en verminderd buiten- activiteiten, draagt bij aan het ontwikkelen van myopie. Intussen zijn verschillende farmacologische en optische interventies mogelijk om te proberen de toename van myopie af te remmen.

Epidemiologie

De prevalentie van myopie varieert wereldwijd aanzienlijk. In Oost-Azië zijn de cijfers bijzonder hoog, met prevalentiepercentages die oplopen tot 90 % onder jongeren. In Europa en Noord-Amerika liggen de cijfers lager, maar vertonen ze ook een alarmerend stijgende trend. Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) wordt verwacht dat tegen 2050 ongeveer 50 % van de wereldbevolking myoop zal zijn. Dit vormt niet alleen een visueel probleem, maar ook een toenemende belasting voor de volksgezondheid, aangezien hoge myopie later het risico op ernstige complicaties zoals netvliesloslating, glaucoom en myope maculopathie verhoogt.

Diagnostiek en risicofactoren

Myopie is een refractieafwijking waarbij het oog het invallende licht vóór het netvlies focust in plaats van erop. Het oog groeit te snel en is dus te lang. Dit resulteert in wazig zicht bij het kijken naar verre objecten. De groei van het oog wordt opgevolgd door de aslengte te meten, dit is de afstand van het centrum van het hoornvlies tot aan het centrum van het netvlies, de fovea. Bij de geboorte is de aslengte gemiddeld 17,5 mm en dit groeit tot gemiddeld 23,5 mm op volwassen leeftijd. Vanaf 26 mm spreken we van een hoog bijziend oog, maar de lengte kan verder oplopen tot zelfs > 30 mm. Hoe vroeger de myopie ontstaat, hoe groter het risico op hoge myopie op latere leeftijd.

• Genetische factoren: Kinderen met één of beide myope ouders hebben een significant hoger risico op het ontwikkelen van myopie. Daarnaast hebben kinderen met een Aziatische achtergrond ook meer kans om myopie te ontwikkelen.
• Omgevingsfactoren: Langdurige blootstelling aan nabijwerk, zoals lezen, schrijven, en gebruik van tablets en smartphones, is een belangrijke risicofactor. Ook de werkafstand speelt hierbij een rol: hoe dichter de focus, hoe meer risico op myopie. Daarnaast speelt een tekort aan natuurlijk daglicht een belangrijke rol. Studies suggereren dat blootstelling aan daglicht de productie van dopamine in het netvlies verhoogt, wat de groei van de oogbol zou afremmen.

Preventie en behandeling van myopie

Er zijn verschillende strategieën om myopie te corrigeren en de progressie ervan te vertragen. De keuze van de behandeling hangt af van de leeftijd van het kind, de mate van myopie en de snelheid van progressie. Daarnaast zijn een aantal preventieve maatregelen aanbevolen voor alle kinderen.

Preventie 

• Kijkafstand: Een te korte focusafstand geeft een verhoogd risico op ontwikkeling van myopie. Het is dus belangrijk om steeds een kijkafstand van 30 cm of meer te respecteren bij het kijken naar tablets, smartphones of leesboeken.
• 20-20-2 regel: Langdurig en intensief nabijwerk lijkt de grootste risicofactor. Daarom raden we aan om activiteiten dichtbij te beperken en steeds regelmatig te onderbreken. Elke 20 minuten kortbij kijken wissel je best af met minimum 20 seconden veraf kijken. Daarnaast wordt er geadviseerd om kinderen minimum 2 uur per dag buiten te laten doorbrengen.

Optische correctie

Uiteraard zal een kind met myopie beter zien als hij de juiste bril of contactlenzen draagt. We raden altijd aan de volledige juiste correctie te geven, aangezien gebleken is dat een ondercorrectie de toename van myopie in de hand kan werken. Tegenwoordig bestaan ook brilglazen of contactlenzen die de progressie van myopie mee helpen afremmen.

• Perifere defocus brilglazen: Bij nabijwerk, maar ook bij gecorrigeerde myopie, zien we vaak dat de onscherpte in het perifere deel van het netvlies toeneemt. Doordat het oog vooral centraal in lengte toeneemt, valt het brandpunt op het perifere netvlies dan achter het oog en is er sprake van een hypermetrope defocus, wat een trigger vormt voor verdere axiale ooggroei. Speciale perifere defocus glazen zoals DIMS-technologie (Hoya ®) of HALT-technologie (Essilor ®) werken hierop in en verplaatsen het perifere beeld zodat de focus op het netvlies valt waardoor de groei van het oog afgeremd wordt.
  
  
• Contactlenzen: Contactlenzen bieden een alternatief voor oudere kinderen en jongeren die geen bril willen dragen. Multifocale contactlenzen en orthokeratologie (Ortho-K) lenzen kunnen niet alleen het zicht corrigeren, maar ook de groei van de oogbol en daarmee de progressie van myopie beperken. De aangepaste multifocale contactlezen hebben een gelijkaardig effect als de defocus brilglazen en worden overdag gedragen. Ortho-K lenzen worden ‘s nachts gedragen en hervormen de cornea, waardoor overdag geen correctie nodig is.
  
  

Farmacologische interventies

• Lage dosis atropine oogdruppels: Lage concen- traties atropine (0,01 %, 0,002 % of 0,05 %) worden steeds vaker gebruikt om de progressie van myopie bij kinderen te vertragen. Het exacte werkingsmechanisme van Atropine is onduidelijk, maar het zou inwerken via de muscarinereceptoren die aanwezig zijn in de retina en de sclera. Studies tonen aan dat lage doses effectief zijn met minimale bijwerkingen, zoals lichtgevoeligheid en moeite met dichtbij kijken.
  
  
• Hoge dosis atropine: Hogere doses van atropine, zoals 1 % geven een groter effect, maar helaas ook veel nevenwerkingen door mydriasis (wijde pupil) en cycloplegie (onvermogen om te focussen nabij) met nood aan multifocale verduisterende glazen. Om deze reden wordt dit in België weinig gebruikt.

Chirurgische behandelingen

• Laserbehandelingen: Voor volwassen patiënten met stabiele myopie is refractieve chirurgie, zoals LASIK, SMILE of ICL implant, een optie om de myopie permanent te corrigeren. Deze behandelingen zijn echter niet geschikt voor kinderen en jongeren vanwege de nog progressieve aard van hun myopie.

Preventieve strategieën

Preventie van myopie begint met het aanpakken van omgevingsfactoren. Huisartsen en preventieartsen kunnen een belangrijke rol spelen door ouders te informeren over de voordelen van buitenactiviteiten en het belang van het beperken of onderbreken van langdurige nabij-activiteiten. Daarnaast kunnen regelmatige oogonderzoeken helpen bij de vroege detectie en interventie, wat de progressie van myopie kan vertragen.

Opvolging en monitoring

Kinderen met myopie moeten regelmatig worden gevolgd om de progressie te monitoren en de effectiviteit van de behandeling te evalueren. De frequentie van de opvolging hangt af van de leeftijd van het kind, de mate van myopie en de gebruikte behandelingsmethode. Minimum een jaarlijkse controle met opvolging van de axiale lengte is aanbevolen. Voor kinderen met een snelle progressie of die reeds in behandeling zijn wordt een halfjaarlijkse controle aanbevolen.

Conclusie

Myopie bij kinderen en jongeren is een groeiende uitdaging voor de volksgezondheid. Basisartsen spelen een cruciale rol in de vroege detectie, behandeling en preventie van deze aandoening. Door een combinatie van optische, farmacologische en gedragsinterventies kan de progressie van myopie worden vertraagd, wat op lange termijn de kans op ernstige compli- caties vermindert. Regelmatige opvolging en monitoring zijn essentieel om de effectiviteit van de behandeling te waarborgen en de gezondheid van de ogen van kinderen te beschermen.

Bronnen

• Brien Holden Vision (2020). Global Myopia Awareness Coalition Report
• World Health Organization. (2019). The Impact of Myopia and High Myopia: Global Estimates
• Holden, B. A., et al. (2016). “Global prevalence of myopia and high myopia and temporal trends from 2000 through 2050.” Ophthalmology, 123(5), 1036-1042
• WSPOS Myopia Consensus Statement 2023